Wkrótce rocznica rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Przez ostatni rok oczy całego świata były zwrócone na trwającą wojnę. Rosyjscy agresorzy bombardują miasta, ostrzeliwują cywilów, dokonują licznych wojennych zbrodni. Trwający konflikt zaognił niechęć do rosyjskich władz i jednocześnie “przywrócił” do polskiego języka określenia, wyrażające niechęć i pogardę dla reżimowych oprawców – kacap. Co to znaczy?
Zobacz: Damn co to znaczy w slangu?
Kacap pochodzenie słowa
24 lutego 2022 Federacja Rosyjska wkroczyłą na teren Ukrainy, rozpoczynając tym samym konflikt, który pochłonął już tysiące ofiar. UNHCHR wydało raport, podług którego szacuje się, że od początku trwania konfliktu odnotowano 18096 ofiar cywilnych. Walki nadal trwają i trudno upatrywać końca tych zmagań, których symbolem brutalności stała się Bucza, gdzie odnaleziono ponad 400 zabitych kobiet, mężczyzn i dzieci.
Eskalacja konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, który trwa od 2014 roku, zweryfikował opinie zachodnich państw na temat rządów Władimira Putina, a utwierdził w obawach, jakie od dawna wyrażały Polska i kraje bałtyckie. Uprzedzenia te wynikały z rozmaitych doświadczeń historycznych, które kładą się długim cieniem na losach wielu narodów, które w przeszłości na własnej skórze odczuły skutki reżimów komunistycznych i radzieckich prześladowań.
Ślad tych doświadczeń pozostał również w naszym ojczystym języku, który przez lata znajdował różne, mniej lub bardziej kreatywne sposoby, na niepochlebne wyrażanie się o okupantach. Jednym z takich słów, charakterystycznych dla tego regionu Europy jest kacap. Co to znaczy?
Dokładne pochodzenie tego określenia nie jest jasne. Niemniej wskazuje się na kilka “rodowodów”. Jeden z tropów podsuwa nam Ukraina, gdzie połączenie rosyjskiego słowa как [kak] i ukraińskiego цап [cap], dałoby nam wyrażenie: jak kozioł. Odnosiło się to do tak zwanych kozich bród, które były noszone przez moskiewskich bojarów. Potwierdzenie tej tezy możemy znaleźć w Słowniku etymologicznym języka polskiego autorstwa Aleksandra Brücknera. Wpis wskazuje, że było to określenie używane przez Ukraińców na Moskali. Odnosiło się bezpośrednio długiej brody, charakterystycznej dla bojarów.
Inne tłumaczenia wskazują na pochodzenie słowa kacap od tatarskiego “kassapu”, które oznacza rzeźnika. Nawiązuje to do historii zdobycia Kazania przez Moskali. Według podań po tym, jak armia Iwana IV Groźnego od długiego czasu nie mogła przełamać oporu obrońców Kazania, car uciekł się do podstępu. Obiecał na Ewangelię w obecności elit i duchowieństwa, że jeśli ci wojownicy odłożą broń, to ich wypuści. Tatarzy mu uwierzyli, co skończyło się dla nich tragicznie. Iwan Groźny pozwolił im odejść, ale wcześniej dotkliwie ich okaleczył.
Wiemy już, skąd mogło pochodzić oraz co historycznie oznaczało słowo kacap. Co to znaczy współcześnie? Obecnie kacap to przede wszystkim pogardliwe, obraźliwe określenie Rosjanina, tudzież osoby pochodzącej z ZSRR. Powiemy tak też o osobie głupiej i ograniczonej. Kacapami nazywano również w XIX wieku mało- lub bezrolnych chłopów.
Zobacz: Mieć węża w kieszeni, co to znaczy?
Kacap po angielsku
Z tego powodu, że słowo kacap jest typowe dla naszego regionu, nie ma swojego odpowiednika w języku angielskim. Wynika to z faktu, że kraje anglosaskie nie dzielą wschodnioeuropejskich doświadczeń historycznych związanych z konfliktami z ZSRR czy Rosją, a samo to słowo nie miało podstaw ani właściwego kontekstu do tego, by przejść do angielszczyzny.
Jak stosuje się słowo kacap?
Z racji toczącej się wojny za wschodnią granicą Polski, wielu ludzi wyraża swój sprzeciw, złość i niechęć do rosyjskich najeźdźców. Poza aktywnym wspieraniem Ukrainy i niesienia pomocy sąsiadom, bywa, że sięgamy po takie metody, które mają znieważyć, a czasem wręcz obrazić wroga. Bardzo często znajduje to swoje odzwierciedlenie w rozmaitych, często wulgarnych, inwektywach, kierowanych w stronę okupantów. W takim też kontekście używa się słowa kacap. Miejmy jednak nadzieję, że nie potrwa to już długo, a przyszłość nie przyniesie nam więcej powodów do nazywania innych kacapami.
